دیابت چیست؟ همه چیز درباره دیابت

دیابت چیست؟ دیابت یا همان بیماری که به اسم بیماری قند یا مرض قند شناخته می شود، یک نوع اختلال در سوخت و ساز (اختلال متابولیک Metabolic disorder‎ ) بدن انسان است که در نتیجه آن توانایی تولید انسولین در بدن از بین می رود یا این که مقاومت در برابر انسولین در بدن ایجاد می گردد و در نتیجه انسولین تولید شده در بدن قادر نخواهد بود تا عملکرد و تاثیر گذاری نرمال و طبیعی خود را انجام داده و چرخه بدن با مشکل مواجه می شود.

نشانه های بیماری دیابت چیست؟

علامت شاخص دیابت میزان قند خون بالای ۱۲۰ میلی گرم در دسی لیتر در حالت ناشتا است و از دیگر نشانه های آن پرخوری و پرنوشی است. در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می یابد به همین دلیل میزان قند خون افزایش می یابد که به آن هایپرگلیسمی می گویند. با افزایش قند در دراز مدت عوارض میکروواسکولار دیابت یا تخریب رگ های بسیار ریز در بدن ایجاد می شوند که می توانند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب و قلب را درگیر کنند.

انواع دیابت

دیابت دو نوع اصلی دارد. در دیابت نوع یک تخریب سلول های بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می شود و در نوع دو مقاوت پیشرونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود. در دیابت نوع دو عوامل ژنتیکی، چاقی و کم تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند.

 دیابت نوع یک

 دیابت نوع یک بیماری مزمنی است که وقتی پانکراس یا همان لوزالمعده میزان کمی انسولین ترشح میکند و یا اصلا انسولین ترشح نمی کند، رخ میدهد. عوامل متعددی از جمله عوامل ژنتیکی و آلوده شدن به ویروس هایی خاص می توانند، باعث ابتلاء به دیابت نوع یک شوند. هرچند دیابت نوع ۱ معمولا در کودکی و نوجوانی رخ میدهد، اما امکان ابتلا بزرگسالان نیز به این بیماری وجود دارد.

نشانه های دیابت نوع یک

• گرسنگی شدید و افزایش اشتها
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن در پا
• تشنگی شدید ، خشکی دهان و ادرار پی در پی
• تاری دید
• از دست دادن هوشیاری 
• کاهش وزن غیرعادی، خستگی و بی حالی
• مشکلات پوستی از قبیل خشکی پوست، عفونت های قارچی و باکتریایی میزان آن در دخترها شایع تر از پسرهاست.

دیابت نوع دو

در دیابت نوع ۲ بدن قادر به استفاده و ذخیره گلوگز نمی باشد و گلوکز به جای تبدیل به انرژی به جریان خون باز گشته و سبب ایجاد علایم مختلف می گردد.

دیابت نوع ۲ که با عنوان یا دیابت بزرگسالی یا غیر وابسته به انسولین شناخته می شود به علت عدم توانایی بدن در تولید انسولین کافی و یا ناتوانی از استفاده ی بهینه از انسولین تولیدی رخ می دهد. حالتی که به ان مقاومت در برابر انسولین گفته می شود.

در بروز دیابت نوع ۲ عوامل متعددی چون اضافه وزن و چاقی (بخصوص چاقی داخل شکمی) عدم فعالیت بدنی، سن بالای ۴۰ سال، رژیم غذایی نامناسب (غذای پر کالری و غیر مغذی) و وراثت نقش دارد.

همچنین اختلالاتی که همراه با عدم توانایی بدن در استفاده از گلوگز می باشند از عوامل اصلی ابتلا به دیابت نوع دو می باشند. همچنین افرادی که نوعی اختلال گلوکز ناشتا یا اختلال عدم تحمل گلوکز دارند خطر بالایی در ابتلا به دیابت نوع ۲ دارند.

نشانه های دیابت نوع دوم

نشانه های دیابت نوع دوم در بدن تقریبا مشابه علائم دیابت نوع اول است. راه های تشخیص دیابت ۱و۲ که اصلی ترین آنها شامل موارد زیر است:

• بی حسی یا سوزش دست و پا
• تشنگی و پرنوشی
• خستگی زیاد غیر قابل توجیه
• پُرادراری
• عفونت مکرر لثه، پوست و مثانه
• تاری دید
• زودرنجی و تحریک پذیری
• عدم بهبودی زخم ها

چه کسانی به دیابت نوع ۲ مبتلا می شوند؟

عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ شامل چاقی، کلسترول بالا، فشار خون بالا و عدم تحرک بدنی کافی است. همچنین مطالعات نشان داده اند که خطر ابتلا به دیابت با افزایش سن افزایش می یابد به همین دلیل به این نوع از بیماری دیابت بزرگسالان نیز گفته می شود. بر همین اساس افراد چاق بالای ۴۰ سال ریسک بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع دو دارند. البته ظهور این نوع دیابت در افراد جوان نیز در حال افزایش است.

به گفته برخی از متخصصان افرادی که دردوره بارداری به دیابت مبتلا می شوند، که علائم دیابت در زنان باردار را دیابت بارداری نام دارد، ممکن است بعدها به دیابت نوع ۲ دچار شوند.

دیابت در دوران بارداری

در دوران بارداری خانم ها باید به شدت دقت کنند و تحت کنترل قرار گیرند تا به دیابت مبتلا نشوند. در این دوران پرهیز غذایی بسیار اهمیت دارد و اگر پرهیز غذایی انجام نگیرد و وزن مادر بالا رود، احتمال ابتلا به دیابت مادر، افزایش خواهد یافت. در این حالت سلامت جنین به خطر می افتد و ممکن است جنین ناقص به دنیا آید و یا وزن جنین زیاد شود و در رحم مادر خفه شود؛ در این صورت احتمال سزارین به شدت افزایش می یابد.

البته باید به این نکته توجه داشت که داروهای بیماران دیابتی برای زنان باردار ممنوع می باشد، به همین علت باید به صورت ویژه تحت کنترل قرار گیرند.

اضافه کردن ورزش و فعالیت بدنی سبک در برنامه عادی روزانه توسط پزشک می تواند باعث کنترل سطح قند خون در بارداری شود. می توانید با دستگاه قند خون آن را بسنجید انجام روزانه فعالیتی سبک تا متوسط به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه باعث می شود تا بدن بهتر از انسولین استفاده کند.

عوارض درمان دیرهنگام دیابت چیست؟

• عارضه چشمی:که ممکن است به نابینایی کامل ختم شود. تاثیر دیابت بر خواب افراد نیز یکی از عوارض این بیماری است.
• بیماری قلبی عروقی:که بر روی قلب و رگهای خونی اثر می گذارد و در نهایت به سکته ها و حمله قلبی و مغزی منجر شود.
• نفروپاتی و بیماری کلیه:که ممکن است باعث از کارافتادگی کامل کلیه ها شود.
•  نوروپاتی؛ آسیب دیدگی اعصاب: در صورت همراه شدن با مشکلات گردش خون ممکن است موجب ایجاد زخم در پاها و نیز قانقاریا شود که در نهایت به قطع عضو می انجامد.

رژیم غذایی دیابتی ها

به طور کلی یکی از مهمترین بخش های پیشگیری از پیشرفت بیماری دیابت و موفقیت در روند به نوعی درمان و کاهش شدت این بیماری مزمن در بدن فرد مبتلا رعایت نکات تغذیه ای و داشتن برنامه غذایی دقیق است که در ادامه بهترین و بدترین خوراکی ها برای این دسته از افراد را به شما معرفی می کنیم:

لیست بهترین مواد خوراکی برای دیابت چیست؟

• نان های سبوس دار
• پنیرهای کم چرب
• مرغ یا بوقلمون بدون پوست
• ماهی بخار پز شده یا کبابی
• سیب زمینی کباب شده
• آردهای سبوس دار مانند آرد گندم
• سبزیجات تازه، خام یا کمی بخار پز شده، کباب یا گریل شده
• غلات سبوس دار مانند برنج قهوه ای
• ذرت، پف فیل یا محصولات تهیه شده از ذرت
• آب معدنی، آب جو سبک((بدون الکل))، چای تلخ، قهوه سیاه یا با شیر کم چرب و بدون شکر
• سبزیجات یخ زده، کمی بخارپز شده.
• سبزیجات کنسروی کم نمک
• کاهو، سبزیجات سبز، اسفناج
• شیر کم چرب
• ماست کم چرب
• پنیر کم چرب، خامه کم چرب
• میوه ساده یا کنسروی
• مربای کم قند یا بدون قند
• آب میوه، ۱۰۰درصد طبیعی
• سس مایونز کم چرب
• سس سالاد کم چرب
• پف فیل بدون چربی
• گوشت خورشتی یا کباب شده
• قسمت های کم چرب گوشت
• لوبیا، تخم مرغ و مغز میوه

افراد مبتلا به دیابت تا حد ممکن باید از مصرف این خوراکی ها و مواد غذایی خودداری کنند:

• کنسرو میوه با شیره غلیظ
• گوشت سرخ شده
• گوشت های چرب
• پنیر معمولی
• مرغ با پوست
• خوراک لوبیای چرب
• شیر پر چرب، ماست، پنیر، خامه و بستنی معمولی
• کره، روغن نباتی هیدروژنه شده

• سس مایونز معمولی
• پف فیل کره ای
•  آرد سفید
• سبزیجات پخته شده با کره، پنیر یا سس فراوان
• ترشی ها

• لواشک های میوه
• مرباهای معمولی
• آب میوه های آماده
• کنسرو شور سبزیجات
• ماهی سرخ شده
• اسنک های سرخ شده مانند چیپس های سیب زمینی
• غلات تصفیه شده، مانند برنج سفید
• نان سفید
• سیب زمینی سرخ شده
• نوشابه، هرگونه نوشیدنی الکلی، چای شیرین، قهوه با شکر و خامه، نوشیدنی قهوه و شکلات

راه های درمان دیابت

درمان دارویی دیابت و داروهای مخصوص بیماران دیابتی

در بسیاری از موارد پزشک برای کنترل و کاهش بیماری دیابت و راه های موثر کاهش قند خون از داروهای ساخته شده در طب مدرن استفاده می کند که با انها آشنا می شوید.

بی گوانیدها (Biguanides)

متفورمین (Metformin  ) تنها داروی این دسته است. متفورمین مقاومت بدن به انسولین را کاهش  می دهد وهمچنین تولید گلوکز توسط کبد را مهار می کند. متفورمین جذب گلوکز را در دستگاه گوارش کاهش می دهد.

سولفونیل اوره ها (Sulfonylureas)

سولفونیل اوره ها با تحریک آزاد شدن انسولین از سلول های بتا پانکراس باعث پایین آمدن قند خون می شوند و در کنترل قند خون ناشتا بسیار مؤثرند و از این رو باعث خطر کاهش قند خون (hypoglycemia) می شوند.

تیازولیدین دیون ها (Thiazolidinediones)

داروهای این دسته مقاومت بدن نسبت به انسولین را کاهش می دهند که عبارتند از :پیوگلیتازون( pioglitazone)  و روزیگلیتازون (Rosiglitazone)

مگلیتینایدها (Meglitinides)

داروهای این دسته شبیه سولفونیل اوره ها بوده و باعث ترشح انسولین از پانکراس می شوند .گرچه آنها کوتاه اثر هستند (short – acting) اما باعث خطر کاهش قندخون نمی شوند. داروهای این دسته شامل رپاگلیناید (Repaglinide)و ناتگلیناید (Nateglinide) است.

مهارکننده های دی پپتیدیل پپتیداز (Dipeptidylpeptidase inhibitors)

این دسته دارویی جدیداً توسط FDAتایید شده است و در حال حاضر تنها داروی سیتاگلیپتین (Sitagliptin)یا (Januvia)در این دسته قرار می گیرد. این دارو با مهار آنزیم ۴-DPPباعث ترشح انسولین در یک مدت طولانی بعد از غذا می شود و در نتیجه قندخون پایین می آید.

مهار کننده های آلفا گلوکوزیداز (glucosidase inhibitors Alpha)

داروهای این دسته جذب گلوکز موجود در مواد غذایی را در دستگاه گوارش به تاخیر می اندازد. این داروها برای کاهش قندخون بعد از غذا استفاده شده و شامل آکاربوز (Acarbose)و میگلیتول (Miglitol)می باشند.

انسولین

همه افراد مبتلا به دیابت نوع اول و بعضی از افراد مبتلا به دیابت نوع دو انسولین مصرف می کنند. ۵ نوع انسولین وجود دارد که شامل انسولین سریع اثر ( Rapid-acting )، کوتاه اثر (Short-acting )،  متوسط اثر  (ntermediate-acting)، طولانی اثر (long-acting) و ترکیبی (Premixed) است.

ترکیب داروهای خوراکی دیابت (Combination oral diabetes drugs)

از آنجایی که داروها از طرق مختلف باعث کاهش قندخون می شوند ، گاهی برای افزایش تأثیر درمان ، آنها را با هم ترکیب می کنند. بیمارانی که در آغاز از یک دارو استفاده کرده اند، ممکن است در آینده برای کنترل قندخون خود به داروی دیگری نیاز داشته باشند . شواهد نشان داده اند که هنگامی که دو دارو با هم استفاده می شوند اثرات داروها افزایش می یابد.

Exenatid Incretin mimetic

این دارو مانند هورمون incretinدر بدن عمل می کند و باعث افزایش تولید انسولین و آهسته کردن تخریب آن می شود. در دیابت نوع دوم به تنهایی و یا همراه با متفورمین استفاده می شود.

Premlintide Amylin analogues

این دارو مانند هورمون آمیلین (Amylin)در بدن عمل می کند و باعث افزایش تولید انسولین و آهسته تر کردن تخریب آن و در نتیجه منجر به کاهش تولید گلوکز توسط کبد و کاهش اشتها می شود.

درمان انواع دیابت با تکنولوژی HDV

HDV شامل مولکولهایی است که سلولهای هپاتوسیت کبد را هدف قرار می دهد. این مولکولها می توانند به انسولین بدون ایجاد هیچگونه تغییری در ساختار آن افزوده شوند. افزودن این مولکولها می تواند توسط داروسازان یا بیماران یک بار به یک ویال انسولین انجام شود.

آزمایشات انسانی نشان داده است که افزودن HDV به انسولین به طور قابل توجهی موجب کاهش غلظت قند خون پس از غذا در مقایسه با استفاده از انسولین های معمولی می شود.

به طور کلی همه افراد جامعه در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند و به همین دلیل عموم مردم باید آمادگی لازم برای پیشگیری از دیابت داشته باشند. عدم تحرک کافی و مصرف بیش از اندازه قند و کربوهیدرات ها ، از عوامل مهم و موثر در بروز دیابت هستند. مشخص است که نخوردن یا حداقل کم خوردن مواد قندی بسیار راحت تر از این است که در روند درمان دیابت، لب زدن به هر نوع مواد قندی ممنوع شود.

 افرادی که در خانواده درجه ۱ یا درجه ۲ خود بیمار مبتلا به بیماری دیابت نوع ۱ یا دیابت نوع ۲  دارند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. این افراد به صورت ویژه باید برای پیشگیری اقدام کنند.

مجله آموزشی سایت HamoonMedical