به مناسبت روز جهانی فشار خون

روز جهانی فشار خون ،فشار خون خود را بدانید (Know Your Numbers)؛ این شعاری است که امسال اتحادیه جهانی فشار خون بالا (World Hypertension league) یا (WHL) برای روز جهانی فشار خون که از سال ۲۰۰۵ تاکنون برگزار می شود، برگزیده است.

به مناسبت روز جهانی فشار خون

هدف از برگزاری چنین مناسبتی آگاهی دادن به مردم درباره خطرات فشارخون بالا و چگونگی راه های پیشگیری از آن است و در نتیجه رسیدن به فشار خون نرمال می باشد .. از اهداف دیگر این روز تشویق افراد به ترک دخانیات، تشویق به ورزش و رژیم غذایی سالم و همچنین تشویق پزشکان به اندازه گیری فشار خون بیماران در هر نوبت مراجعه به آنان است.

فشار خون یعنی چه؟

فشارخون یعنی فشاری که از طرف خون بر سطح داخلی رگ های بدن وارد می شود. اماوقتی می گوییم کسی فشارخون دارد یا به بیماری فشارخون مبتلاست، منظورمان چیز دیگری است. در این حالت، منظورمان این است که شخص مزبور دچار افزایش فشارخون

شریانی شده است. به همین دلیل، پزشکان می گویند استفاده از عبارت “پرفشاری خون” یا “فشار خون بالا” مناسب تر از “فشار خون” است.

فشار خون چرا بالا می رود؟

در ۹۰ تا ۹۵ درصد موارد، هیچ علت قطعی و شناخته شده ای برای ابتلا به فشارخون وجود ندارد.پزشکان، این نوع از بیماری را با نام”فشارخون اولیه” می شناسند؛ بیماری ای که معمولا به مرور زمان و با افزایش سن ایجاد می شود.

اما علت ۵ تا ۱۰ درصد از فشارخون ها معلوم است؛ در این موارد معمولا مشکل از یک بیماری زمینه ای(مثل بیماری های کلیوی، تومورهای غده فوق کلیوی، بیماری های مادرزادی قلب) شروع می شود. نام این نوع اخیر فشار خون،”فشار خون ثانویه” است؛ بیماری ای که به طور ناگهانی ظاهر می شود و شدتش هم معمولا بیشتر از نوع اولیه است.

 فشار خون تحت تاثیر چه عواملی است؟

در میان عوامل موثر بر فشار خون این ها از هم مهم تر هستند:

سن: با افزایش سن، خطر بروز فشارخون بیشتر می شود. افزایش فشارخون در اوایل میان سالی در بین مردان بیشتر است اما زنان بعد از یائسگی بیشتر در معرض این بیماری اند.

نژاد: این بیماری در سیاه پوست ها شایع تر است و معمولا در سن پایین تری هم بروز می کند و عوارضش هم بیشتر و شدیدتر است.

سابقه خانوادگی: آنهایی که یک یا چند نفر از اعضای خانواده شان به این بیماری دچار باشند، احتمال ابتلای خود شان هم به فشارخون بیشتر خواهد بود.

اضافه وزن: هرچه وزنتان بیشتر باشد، به این بیماری نزدیکترید. پس اگر اضافه وزن دارید، حتما به فکر کاهش وزن باشید.

کم تحرکی: هرچه کم تحر کتر باشید، تعداد ضربان های قلبتان بیشتر خواهد بود و هر چه تعداد ضربانهای قلب تان بیشتر باشد، انقباضات قلبیتان شدیدتر می شود و این، نیروی وارد بر رگهایتان را افزایش می دهد و طبیعتا فشارخون تان را بالا می برد.

استعمال دخانیات و الکل: مواد شیمیایی داخل تنباکو به دیواره شریان ها آسیب می زند و آنها را تنگ می کند و هرچه قطر رگ کم تر شود، فشارخون بیشتر می شود. الکل نیز می تواند به قلب آسیب برساند و باعث افزایش فشارخون شود.

مصرف بیشتر از اندازه سدیم: وقتی از سدیم حرف می زنیم، در واقع از نمک طعام صحبت می کنیم که باعث می شود کلیه ها آب کمتری دفع کنند و به این ترتیب مایع زیادی در بدن محبوس شود. این احتباس آب باعث افزایش حجم خون و در نتیجه، افزایش فشارخون خواهد شد.

مصرف کمتر از اندازه پتاسیم: در بدن ما تعادلی بین سدیم و پتاسیم برقرار است که اگر یکی بالا برود، دیگری پایین می آید. یعنی اگر میزان پتاسیم بدن شما پایین بیاید، میزان سدیم خونتان دچار افزایش می شود و این، یعنی شما در خطر فشار خون هستید.

استرس: استرس باعث افزایش موقت اما شدید فشارخون می شود. پس تا می توانید، از عوامل استرس زا دوری کنید و آرامش تان را حفظ کنید.

برخی عوامل دیگر: کلسترول بالا، بیماری دیابت، بعضی بیمار ی های کلیوی، حاملگی، وقفه تنفسی حین خواب و برخی عوامل دیگر نیز می توانند احتمال بروز فشارخون را بیشتر کنند.با دستگاه فشار سنج دیجیتال می توانید در خانه به راحتی فشار خون خود را اندازه گیری کنید .

از کجا بفهمیم فشار خونمان بالاست؟

متاسفانه این بیماری، هیچ علامت خاصی ندارد و این همان چیزی است که فشارخون را به یک قاتل خاموش و بی سروصدا تبدیل می کند. تنها تعداد اندکی از مبتلایان ممکن است در همان مراحل اولیه بیماری دچار سردردهای گنگ، سرگیجه یا خون دماغ شوند. اما در بیشتر موارد، این علایم وقتی ایجاد می شوند که فشارخون حسابی بالا رفته و کار به جاهای باریک کشیده باشد. فشار خون را با دستگاه فشار سنج (فشار سنج امرن) چک می کنیم.

فشار خون طبیعی چند است؟

فشارخون معمولا در قالب دو عدد بیان می شود فشار خون سیستولیک و دیاستولیک که عدد اول یا بالاتر، فشار سیستولیک (Systolic Pressure) است که فشار وارد بر شریان ها را در حالت انقباض قلب نشان می دهد و عدد دوم یا پایینتر، فشار دیاستولیک (Diastolic Pressure) است که همین فشار را در فاصله بین دو انقباض قلب نشان می دهد.

در متون پزشکی، میزان فشارخون را با واحد میلی متر جیوه بیان می کنند اما استفاده از واحد سانتی متر جیوه در بین مردم رایج تر است؛ یعنی وقتی می گوییم فشارخون کسی ۱۲ روی ۸ است، در واقع فشار سیستولیک او ۱۲۰ میلی متر جیوه و فشار دیاستولیک او ۸۰ میلی متر جیوه است. این میزان، همان میزانی است که بیشتر پزشکان به عنوان مرز فشارخون طبیعی از آن یاد می کنند. البته باید بر این نکته نیز تاکید کرد که تنها با یک بار اندازه گیری فشار خون نمی شود به کسی برچسب این بیماری را زد. فشارخون را باید در چند نوبت و در موقعیت ها و زما ن های مختلف اندازه گرفت.

تشخیص بیماری بر مبنای فشار خون اندازه گیری شده

افزایش فشار خون چه خطری دارد؟

۱-اگر فشار وارد بر دیواره داخلی شریان ها زیاد شود، شریان ها دچار آسیب می شوند و به دنبال آن، عضو مربوطه آسیب می بیند. افزایش فشار وارد بر شریان ها باعث سفت و سخت شدن دیواره آنها می شود و این، همان چیزی است که در زبان عامیانه از آن به “تصلب شرایین “ (atherosclerosis) یاد می شود. تصلب شرایین به مرور زمینه ساز حمله قلبی و دیگر مشکلات عروقی خواهد بود. همچنین ممکن است رگ، متسع شود و باد کند که به این حالت، آنوریسم می گویند. درگیری ر گهای مغز در اثر افزایش فشارخون نیز می تواند باعث بروز سکته مغزی شود.

۲-ضعیف و باریک شدن عروق کلیوی، نارسایی کلیوی را درپی خواهد داشت و ضخامت، باریکی و پارگی عروق در شبکیه چشم هم باعث کاهش یا فقدان بینایی می شود.

۳-نارسایی قلبی نیز یکی دیگر از عوارض بلندمدت افزایش فشارخون است. وقتی قلب مجبور باشد عمل تلمبه کردن خون را در برابر فشار بالاتری انجام بدهد، به تدریج ضخیم می شود و در درازمدت توانایی تلمبه کردن خون را از دست م یدهد و دچار نارسایی می شود.

۴-فشارخون بالا می تواند سوخت وساز بدن را دچار مشکل کند و بر فرایندهای تفکر، حافظه و یادگیری هم تاثیر بگذارد و اختلال شناختی و زوال عقل را به دنبال داشته باشد.

از دست خودمان چه کمکی بر می آید؟

مصرف دارو تنها بخشی از درمان بیماری فشارخون است. اگر به این بیماری دچار هستند، باید سبک و سیاق زندگی تان را هم تغییر بدهید. متاسفانه فشارخون از آن بیمار ی هایی نیست که بتوانید یک بار آن را درمان کنید و بعد با خیال آسوده پی کار و زندگی تان بروید. این بیماری تا آخر عمر نیاز به مراقبت و توجه شما دارد. برای این که فشارخونتان را برای همیشه تحت کنترل داشته باشید، به این توصیه ها عمل کنید:

تغذیه تان را اصلاح کنید: باید به یک برنامه غذایی هدفدار و مخصوص بیماران فشارخونی رو بیاورید. بهترین رویکرد غذایی برای شما مصرف میوه، سبزی، حبوبات و موادغذایی سبوس دار و لبنیات کم چرب است. مصرف پتاسیم را هم باید بیشتر کنید. در مقابل، مصرف نمک )همان سدیم(  را باید به حداقل برسانید؛ و همین طور مصرف چربی، مخصوصا چربی اشباع شده را. اگرچه درحال حاضر، میزان مجاز دریافت سدیم به طور روزانه ۲۴۰۰ میلی گرم عنوان می شود، تحقیقات نشان داده که کم کردن این میزان تا حد ۱۵۰۰ میلی گرم تاثیر مثبتی بر کنترل فشارخون دارد.

وزن کم کنید: اگر اضافه وزن داشته باشید، حتما باید وزن کم کنید. حتی کاهش وزن به اندازه ۲ کیلوگرم هم اثر فوق العاده ای بر فشارخون تان خواهد داشت. ورزش هم یادتان نرود.

تنش زدایی کنید: بیش از اندازه کار نکنید. فکرهای منفی و مزاحم را دور بریزید. سعی کنید روابط دوستانه خود را با دیگران گسترش بدهید و صبور و خوش بین باشید. خواب کافی را هم فراموش نکنید و تا آنجا که می توانید، استرس و اضطراب را از خود دورکنید و تمرین کنید که همیشه آرام و عمیق نفس بکشید.

فشارخون خود را در خانه اندازه بگیرید: این کار باید طبق یک روال ثابت انجام بگیرد. انداز ه گیری فشارخون در خانه، این فایده را دارد که فشار انداز ه گیری شده به اندازه واقعی بسیار نزدیک است و تحت استرس و خستگی افزایش نیافته است. این کار به شماو پزشک کمک می کند تا به میزان اثربخشی دارو و عوارض احتمالی بیماری آگاهی پیدا کنید.

دور الکل و سیگار خط بکشید: مصرف الکل بر قلب اثر م ی گذارد و باعث افزایش فشارخون می شود. سیگار نیز با صدمه شدیدی که به دیواره شریان ها می زند، روند سفت شدن  (تصلب) آنها را تسریع می کند. قطع مصرف این دو، برای کنترل بهتر فشارخون، ضروری است.

به طور مرتب نزد پزشک بروید: در درمان بیماری فشارخون، یک تیم درمانی دونفره وجود دارد که اعضای آن را شما و پزشک معالج تان تشکیل می دهید. پس تک روی نکنید و هرگز خودسرانه دارو نخورید. با داشتن یک فشار سنج دیجیتال در منزل مرتب فشار خود را چک کنید .

داروهایتان را درست مصرف کنید: دارو را طبق دستور و راس ساعت مقرر مصرف کنید. اگر عوارض دارو یا هزینه های تامین آن آزاردهنده است، اقدام به قطع خودسرانه یا تغییر دارو نکنید. این کار باید با نظر پزشک انجام بگیرد.

بخور و نخورهای فشار خون

۱-برخي مواد غذايي مي توانند به طور طبیعی فشارخون را پایین بیاورند. كرفس، پياز، سير، شنبليله، چاي سبز، خرما، گلابي، زيتون و برگ زيتون، تره فرنگي، سويا، گوجه فرنگي، گري پفروت و ليموترش از این جمله اند. اما یادتان باشد که مصرف این مواد اصلا به معنی قطع درمان دارویی نیست. بد نیست برای مصرف آنها نظر پزشک خود را هم جویا شوید، به خصوص در رابطه با گریپ فروت؛ چون این میوه می تواند غلظت برخی داروهای فشار خون را بالا ببرد و عوارض جانبی آنها را تشدید کند.

۲- تامین پتاسیم بدن برای بیماران مبتلا به فشارخون ضروری است. موز، آناناس، زردآلو، انجير، گريپ فروت، هلو، انگور، آلو، سيب زميني، سير، بروكلي، كدو سبز، قارچ، گوجه فرنگي، انواع سبزيجات و حبوبات از منابع خوب پتاسيم هستند.

۳ -از آنجا که در حین طبخ از نمک استفاده می شود، دیگر لزومی ندارد هنگام صرف غذا دست به نمکدان ببرید. می توانید از گلپر، آويشن، نعناع خشك یا كنجد به عنوان جانشي نهاي نمك استفاده كنيد. در تهیه غذاهای آماده و نوشابه ها نیز سدیم فراوانی به کار می رود. سوسيس، كالباس، فرآورده هاي گوشتي، چيپس و ساير تنقلات شور، ماهي دودي يا كنسروشده، انواع سس ها و سوپ ها حاوی نمک فراوان هستند و باید مصرفشان را محدود کنید.

۴- محصولات لبنی (شير، ماست، پنير) كلسيم فراوانی دارند. ویتامین های متنوعی هم در آنها وجود دارد اما باید سراغ انواع كم چرب آنها بروید.

۵-حبوبات سرشار از فيبرهاي محلول در آب هستند و استفاده از آنها می تواند به کاهش فشارخون کمک کند و همچنین تامین کننده پروتئین مورد نیاز بدن باشد.

۶- در بین انواع گوشت ها، ماهي بهترين انتخاب است. چربی ماهی نه تنها موجب عوارض قلب يعروقي نمي شود، بلكه به سلامت قلب و عروق كمك ميكند.

۷-نوشیدنی های حاوي كافئين از قبيل قهوه، چاي و نوشابه هاي كولادار سبب افزايش فشارخون مي شوند و بايد در حد اعتدال مصرف شوند. می توانید به جاي آنها از انواع چاي و دمكردنی هاي گياهي یا دوغ کم نمک استفاده كنيد.

ادامه دارد…

برای شما همراهان مجله آموزشی سایت Hamoon Medical سلامتی آرزومندیم